NLP begint bij het waarnemen van de wereld. Deze manier is voor iedereen anders. NLP werkt dus ook voor iedereen anders. Het is niet makkelijk om een zo complexe methode als NLP te verklaren. Toch heeft NLP een paar algemene uitgangspunten waarvanuit iedereen kan werken.
NLP leert je je zintuigen intern beter te gebruiken door te denken over het denken. Al je bijvoorbeeld nadenkt over wat je ziet, hoort of voelt beleef je die waarnemingen nog eens van binnen. Je ervaart een eerdere waarneming opnieuw. De manier waarop je zo’n waarneming dan opnieuw beleefd kan voor iedereen verschillen. De een herinnert zich een wandeling in het bos met beelden van wat hij of zij gezien heeft, terwijl de ander de geluiden hoort of een boslucht ruikt.
Al deze manieren van beleven, het intern gebruiken van de zintuigen en waarnemingen, zijn representatiesystemen. Zien, horen, tasten/voelen, ruiken en proeven worden representatiesystemen genoemd. Hoewel we deze systemen vaak in combinaties met elkaar gebruiken om ons iets te herinneren geeft vrijwel iedereen toch de voorkeur aan één van deze systemen. Veel mensen hebben bijvoorbeeld een interne stem binnenin hun hoofd waarmee ze met zichzelf communiceren. Ze bepalen hun standpunt hiermee, herinneren wat er tegen ze is gezegd en bespreken van alles met zichzelf. Maar een ander ziet bijvoorbeeld situaties voor zich en verbeeld zich situaties om iets te herinneren. Ook combinaties komen veel voor. Aan een bepaald beeld zit vaak een geluid gekoppeld. Denk maar eens aan een rijdende motor of een bekende videoclip.
Bij het intern gebruiken van de zintuigen worden wel dezelfde zenuwbanen gebruikt als bij directe waarneming. Het is dus belangrijk om je externe waarnemingen intern goed te verwerken. NLP is een hulpmiddel om op een goede manier met je waarnemingen om te gaan. Voordat je iemand kunt helpen met NLP is het belangrijk om eerst te weten hoe iemand de wereld waarneemt. Je kunt dan makkelijker iemand gedachten in kaart brengen en zijn of haar gemoedstoestad herkennen. Als je dan aan de uiterlijke expressie kunt zien wat er in iemand omgaat kun je iemands gedachten volgen en uiteindelijk helpen verranderen.
Het verranderen van iemands denkwijze kan in de NLP beginnen bij het eliciteren. Eliciteren is het proces waarin je iemand naar een bepaalde gemoedstoestand leidt, iets wat we in het dagelijksleven eigenlijk constant doen. Mensen proberen vaak elkaar in een toestand te brengen of er juist uit te helpen. Voorbeelden hiervan zijn het maken van grap om iemand te laten lachen of het troosten van een verdrietig persoon. Het is daarbij wel noodzakelijk om verschillende gemoedstoestanden van mensen te kunnen onderscheiden en herkennen. Dit heet kalibreren. Als je eenmaal weet hoe je iemands gemoedstoestand kunt beinvloeden en veranderen is het slechts een kleine stap om iemand dat zelf te laten beheersen.
Het zou geweldig zijn als je de gemoedstoestand waarin je de grootste prestaties levert en buitengewoon productief bent naar believen kunt oproepen. Het is natuurlijk ook weer van even groot belang dat wanneer je je slecht voelt, je weer uit die gemoedstoestand kunt stappen. Om in een bepaalde gemoedstoestand terecht te komen moeten we een bepaalde aanleiding hebben. Zo’n aanleiding wordt ook wel een anker genoemd. NLP probeert door middel van bijvoorbeeld therapie een anker te creëren, verwijderen of te weerleggen. Op die manier kun je angsten die geassocieerd zijn met bepaalde voorwerpen of gevoelens overwinnen door de geest anders te laten functioneren. En sinds geest en lichaam verbonden zijn zul je geen angstzweet of hartkloppingen meer krijgen na het overwinnen van een angst.
Op deze manier kun je NLP dus op elk denkbaar terrein gebruiken. Niet alleen angsten maar dus ook je productiviteit kunnen een positieve stimulans krijgen door simpelweg je geest te verruimen en ruimte te maken voor het positieve denken.